Studenten 16 oktober 2019 
https://www.advalvas.vu.nl/nieuws/wat-een-passende-straf-voor-een-robot
Student in actie

Leonore ten Hulsen was vorig jaar griffier bij een nagespeelde rechtszaak waarin een bordeelhoudster een seksrobot aanklaagde; de aanleiding voor haar om meer te doen met robotrecht.

Denk je dat er binnenkort echt robots in de rechtbank zullen staan? “Voorlopig niet, maar het zijn wel vragen waarover we moeten nadenken. Zou een robot geen rechtspersoon moeten worden? Kan een robot juridisch gezien verantwoordelijk worden gehouden voor schade die hij aanricht? Je zou kunnen denken aan de manier waarop bedrijven ook rechtspersoonlijkheid kunnen hebben.”

Waarom trekt dit terrein jou zo dat je bestuurslid bent van de Nederlandse Vereniging voor Artificial Intelligence en Robotrecht [NVAIR, red.]? 
“In het recht ben je vaak bezig dingen uit te zoeken die al zijn vastgelegd, maar dit is nog helemaal onontgonnen terrein. Dat vind ik spannend. Het raakt aan ethische en filosofische kwesties: wat is een mens? Wat is een robot? Kunnen die elkaar overlappen? Zou een robot in de toekomst een vorm van bewustzijn kunnen hebben? Wat betekent het als een robot lijdt, bijvoorbeeld omdat een klant zijn arm eraf heeft gerukt? En wat zou een passende straf voor een robot moeten zijn? Ik vermoed dat het een robot niet zoveel uitmaakt om in de gevangenis te zitten, maar ook dat weet je niet helemaal zeker, gesteld dat robots in de toekomst wel een vorm van bewustzijn hebben.”

Dat klinkt wel heel sciencefiction. 
“Nu nog wel. Maar sommige vragen zijn al heel actueel: wie is er verantwoordelijk bij een ongeluk met een zelfrijdende auto? Er zijn te weinig mensen die zich met dat soort vragen bezighouden.”

Hoe wist je van het bestaan van de vereniging? 
“Vorig jaar volgde ik de master intellectueel eigendom en ICT-recht. Mijn docent Rob van den Hoven van Genderen is voorzitter van de NVAIR. Hij vroeg of iemand griffier wilde zijn voor de fictieve zaak Sexy Sadie. Dat leek me wel wat, dus meldde ik mij aan.”

Had je altijd al interesse in robots en technologie? 
“Tijdens mijn bachelor in 2015 studeerde ik een half jaar in Hongkong. Sommige technologieën waren daar al veel verder ontwikkeld. Ik herinner me dat ik me verbaasde over de robotstofzuiger die zomaar het college binnenkwam. En over de Octopus-kaart, waarmee je niet alleen kon reizen maar ook je boodschappen kon betalen.”

Veel mensen vinden deze nieuwe technologische ontwikkelingen eng en met reden, denk aan het sociaal kredietsysteem dat China wil invoeren, waarbij burgers strafpunten krijgen van de overheid voor hun sociale gedrag. Neemt de NVAIR ook een standpunt hierover in? 
“Technologie heeft absoluut een enge kant, dat zal niemand ontkennen, en daar willen we het ook over hebben bij de NVAIR: hoe bescherm je burgers tegen het oneerlijke gebruik van technologie door bijvoorbeeld totalitaire regimes? Maar wij willen ook aandacht hebben voor positieve ontwikkelingen op dit vlak.”

Heb je daar een voorbeeld van? 
“Ik ga zelf aan de slag als junior research associate voor de Virtual Human Rights Lawyer, een project van de Public International Law and Policy Group en de VU. Dit project ontwikkelt een chatbot, waarin mensen hun rechten kunnen checken en advies krijgen over juridische stappen in bepaalde situaties. Dit is bedoeld voor conflictgebieden waar mensen vaak geen toegang hebben tot juridische hulp.”

Jullie hebben ook een jongerenclub binnen de NVAIR. Waarom? 
“De onderwerpen die binnen de NVAIR aan de orde komen zijn interessant vanuit allerlei vakgebieden: rechten, kunstmatige intelligentie, techniek, sociale wetenschappen. We zoeken ook echt inbreng vanuit allerlei vakgebieden: juristen zijn al redelijk vertegenwoordigd, maar andere disciplines minder. De NVAIR is pas een jaar oud. Dat betekent dat je als lid heel veel mee kunt vormgeven. We zoeken jongeren die het leuk vinden om vanuit hun eigen vakgebied met dit soort vragen bezig te zijn.”

WELMOED VISSER 
BEELD: PETER VALCKX