Gezien: 2 oktober 2019, Theater Corrosia, Almere-Haven (try-out)
Door: Giep Hagoort
Het toneelbeeld is een sober geheel. Een tafel en een bureaustoel, op enige afstand een tweede stoel en een koffiezetmachine. Aan de kop van de tafel een grote klok die op deze kerstavond digitaal aftikt naar 24 uur. Als de bezoekers hun plaatsen op de tribune innemen zien ze een wat oudere man papieren nakijken. Soms staat hij op en loopt wat heen en weer. Dan gaan de zaallichten uit en al snel komt een vrouw van middelbare leeftijd op die de man –inmiddels al weer gezeten achten zijn bureau – vragend aankijkt en vervolgens vraagt waarom zij hier moet zijn.
‘Hier’ is een verhoorkamer en de man, een functionaris van een soort geheime dienst, moet uitzoeken waar de vrouw op deze kerstavond – en wel precies om 12 uur – een bom zal laten afgaan. Want daar is de man echt van overtuigd: deze vrouw heeft een bom geplaatst. Of laten plaatsen. De klok laat zien dat nog 1 ½ uur is te gaan.
De vrouw ontkent de beschuldiging en blijft aandringen op een verklaring waarom zij zo eerder abrupt uit een auto is gehaald en hier naar toe is gebracht.
Uiteindelijk gaat zij op de tweede stoel zitten en dan begint het vraaggesprek dat sterk op een duel lijkt. Is het een verhoor? ‘Nee’, zegt de man, ‘want ik heb u ook niet laten arresteren’. Als ze dan opstaat en de kamer wil verlaten drukt de man op een knopje en sluit de deur zich.
Kan ze niet meer vrijuit de kamer verlaten? Jawel maar dan moet ze eerst een belastende verklaring afleggen over haarzelf of over haar ex-man als niet zij maar hij de bom geplaatst heeft.
Dat weigert zij, ‘Er is geen bom’.
Tweestrijd
Wat zich ontspint is een voor de toeschouwer boeiende tweestrijd. De politiefunctionaris blijkt via zijn dienst bijna alles te weten van de vrouw die hoogleraar filosofie is en een expert is in het vraagstuk van gewelddadig activisme. In een door zijn dienst gestolen laptop – niet verbonden met internet – is een tekst gevonden waarin de vrouw een denkexperiment beschrijft waarin een denkbeeldige activist zijn gewelddadige acties rechtvaardigt. De tekst geldt als studiemateriaal voor de studenten. De man en zijn dienst nemen de tekst letterlijk en is ervan overtuigd dat het geen studiemateriaal is maar een instructie en een aanwijzing. De ex van de vrouw is een linkse medestander en samen hebben zij een activistisch verleden in Latijns-Amerika. De dienst is van dit alles op de hoogte.
‘Wij weten alles’
Maar de politieman wordt nerveus want hij komt geen stap verder in zijn onderzoek waar de bom geplaatst wordt. Inmiddels laat hij wel weten dat zijn dienst bijna alle gegevens rondom de vrouw – en haar ex-man- in beeld gebracht heeft: haar geschiedenis haar liefdesleven, haar relatie met haar ouders, hoe zij privé haar avonden doorbrengt, welke colleges zij geeft en wie zij ontmoet.
Maar die ene concrete
vraag waar de bom is geplaatst, blijft nog steeds onbeantwoord. En de tijd tikt
door tot het moment daar is: kerstavond 12 uur, tevens het einde van het
toneelspel.
Achter spiegelglas
Steeds meer krijgt de toeschouwer het gevoel achter spiegelglas mee te kijken. Vanuit welk standpunt? Van de vrouw die steeds krachtiger wordt in haar houding om de academische vrijheid te koesteren en om niet vermorzeld te raken door de almacht van de staat die met behulp van Big Data alles over ons weet? Van de functionaris die de opdracht heeft de stad – en dus ons – te beschermen tegen het geweld en terreur waarbij het doel bijna alle middelen lijkt te heiligen.
De kracht van het stuk, geschreven door de Duitser schrijver Daniel Kehlmann, is vooral het voortdurende heen en waar gaan van argumenten die op zich redelijk zijn: de vrijheid die de kwaliteit van leven bepaalt en de bescherming die nodig is om diezelfde vrijheid te laten bestaan. De acteurs gaan een gevecht aan en tasten daarin de grenzen van het begrijpelijke af, en gaan daar soms voor de kijker schokkend overheen.
De politiefunctionaris wordt gespeeld door Peter Bolhuis, Yvonne van den Hurk vervult de rol van de vrouw. Beiden zijn qua acteerprestaties aan elkaar gelijk. Hun prachtige spel, geregisseerd door Ursul de Geer, maakt dat er ook in dramatisch opzicht – voorbij de indringende vragen – veel te genieten valt.
Nog te zien tot en met 23 december 2019, Productie: Stichting Tweeheid, Pim Wallis de Vries. Informatie over de speellijst: www.theaterbureaudemannen.nl